نخستین همایش ملی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار

نخستین همایش ملی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار با همکاری دانشگاه سوره و پژوهشکده فرهنگستان هنر برگزار شده.

زمان: چهارشنبه؛ ۲۴ آذر ماه ۱۴۰۰؛ ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۶:۰۰

مکان: تهران؛ خیابان ولیعصر؛ نرسیده به چهارراه طالقانی؛ پلاک ۵۲/‏۵۱؛ ‬تالار ایران فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران

 

 

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، به نقل از معاونت پژوهشی دانشگاه_ «همایش ملی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار» در روز چهارشنبه ۲۴ آذر ماه آیین اختتامیه خود را از ساعت ۱۰ الی ۱۶  در تالار ایران فرهنگستان هنر برگزار کرد. اختتامیه که با حضور دبیر علمی، اعضای اجرایی، هیأت علمی محترم همایش و برگزیدگان بخش مقاله نویسی و سخنرانان همراه بود، به صورت مجازی نیز در سامانه سیباد دانشگاه سوره پخش شد .

برگزاری اختتامیه همایش در سه بخش: حضور دبیر علمی همایش و رییس دانشگاه سوره، سخنرانی اساتید  و ارائه مقالات ارائه شد و اجرای اختتامیه همایش بر عهده دکتر مهدی خانکه همراه بود.

همایش آینده پژوهی از اسفند سال ۱۳۹۹ کار خود را آغاز کرده بود و حمایت‌های وزارت علوم و تحقیقات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشکده فرهنگستان هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، قطب علمی فناوری معماری، انجمن سواد رسانه‌ای، دانشگاه علم و فرهنگ، انجمن علمی هنرهای تجسمی ایران، دانشگاه هنر، موسسه مطالعات فرهنگی وزارت علوم و... دارا بود.

دکتر خانکه ضمن خوش‌آمد‌گویی به حاضران در همایش و کسانی که به صورت مجازی شاهد برگزاری اختتامیه بودند، گفت: امروز که اینجا قرار داریم همایش آینده پژوهی به اختتامیه رسیده است. همایشی که ازسال پیش با تلاش شبانه‌روزی و برنامه‌ریزی مدون افرادی چون رییش دانشگاه، دکتر ساعی، دکتر هوشیار و دکتر محمدی، این اتفاق مبارک به انجام رسید و اختتامیه آن چنین مجلل برگزار شده است .

دکتر محمدحسین ساعی رییس دانشگاه سوره سخنان خود را با بیان این موضوع که آینده پژوهی اصلی‌ترین بحث دانشگاه‌ها در دوره جدید است آغاز و اذعان کرد که اصلی‌ترین بحث وضعیت دانشگاه‌ها در دوره جدید، مسئله آینده پژوهی است که ایده دانشگاه ها را در دو سده اخیر در جهان شکافته و جهان را دچار تحول کرده است. تحولات دنیا آنچنان عجیب است که مفاهیم انسانی را در همه حوزه‌ها تغییر و دانشگاه‌ها نیز از این تغییر  بی بهره نمانده‌اند. دانشگاه بستری برای تربیت نیرو در حوزه حرفه‌ای‌گری است و به همین دلیل ما باید مشاغل را متناسب با آینده آماده و آموزش دهیم. در این میان با ورود ویروس کرونا، شیوه‌های آموزشی نوینی را در هنر و رسانه دیدیم که  تحول و تجربه  بنیادین و جدیدی در آموزش ۴۰۰ ساله کشور بنیاد نهاد و منجر به آموزش از راه دور و غیر حضوری و البته موفق شد. لاجرم دراین فضای مجازی ورود پیدا کردیم و مجبور به فکر برای ارائه باکیفیت و به نوعی پایند آن شدیم.

مجموعه این مسائل، من به همراه گروهی از دوستان را به فکر واداشت که در ادامه چگونه به آینده دانشگاه باید اندیشید. در همین راستا دکتر هوشیار دبیر همایش این  مسئولیت را پذیرفتند. دانشگاه سوره با بضاعت محدود خود موضوع را شکافت و به مسئله نگاه به آینده و گذشته و همچنین به تفاوت رویکردها پرداخت و اولویت پژوهش در صدر اعمال دانشگاه قرار گرفت .

دکتر ساعی در ادامه به بخشی از  اعمال و اهداف همایش اشاره داشت و افزود: اهداف همایش به شکلی تنظیم شد که حداقل اگر به نتیجه ای دست نیافتیم، اذهان نخبگان را درگیر کنیم تا مسائل بحرانی امروز دیگر در آینده بحران‎زا تکرار نشود.

دکتر مهران هوشیار در جایگاه طراح و دبیر علمی همایش آینده پژوهی، به لزوم بازنگری در نظام آموزشی و به مراحل تشکیل این همایش پرداخت و اذعان داشت:

آموزش عالی متناسب با معیارها و ارزش‌های فرهنگی در کشورهای مختلف از اصول و راهکارهایی در تحقق اهداف خود برخوردار است. این در حالی است که فرهنگ و نظام آموزش در ایران دارای پشتوانه‌ای چند هزار ساله بوده و در پی تحولات تاریخی و حضور حکام ادوار گوناگون، از شکلی به شکل دیگر تغییر یافته ولی حضوری مداوم و تأثیرگذار در طول ایام تجربه کرده است. نظام جمهوری اسلامی ایران با حفظ تمامی ارزش‌های تاریخی و فرهنگی و دینی در سند چشم انداز آموزشی به لزوم بازنگری و اصلاح نظام آموزش بخصوص آموزش عالی توجه داشته و پرداختن به این مهم را در اولویت برنامه‌ها و طرح‌های خود قرار داده است. در این میان دانشگاه سوره در طول حیات ۲۸ ساله خود به رسالت و آرمان‌های تربیتی انقلاب در نظام پایبند بوده و حال که جامعه ایران در حال گذر از قرن چهاردهم هجری شمسی و ورود به عرصه دیگر از تبادلات فرهنگی و ارتباطات سیاسی اقتصادی و اجتماعی با جهان می‌باشد، فرصت را مغتنم دانسته و در این بزنگاه تاریخی، همگام جریان رو به رشد دانشگاه کارآفرین کشورهای توسعه یافته افق‌های دور و روشنی را در گام دوم انقلاب هدف گرفته است.

به این منظور و با تعبیر هدف دستیابی هرچه نزدیکتر به نظامی کارآمد و پیشرو در میان دانشگاه‌های ایران، منطقه و جهان اسلام؛ دانشگاه سوره نیز این تبدیل رویکرد یعنی به سمت دانشگاه کارآفرین بودن را در برنامه‌های آموزش و اجرایی دستور کار خود قرار داده است .

در همین راستا و به همین دلیل فراخوان برگزاری «همایش ملی و کاربردی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار» در فروردین ۱۴۰۰ اعلام و از تمامی صاحب نظران، اندیشمندان، استادان، مدیران و علاقه‌مندان برای ارائه نقطه نظرات علمی و سازنده متناسب با هدف و در غالب محورهای پیشنهادی همایش دعوت به عمل آمد تا در این مسیر سازندگی علمی آموزشی و فرهنگی همراه و یاور همکاران خود در دانشگاه سوره باشند.

این رویداد ارزشمند با استقبال و حمایت جمع کثیری از استادان صاحب ‌نظر و نهادهای معتبر علمی پژوهشی و دانشگاه‌های مادر کشور همچون: گیلان، دامغان، گلستان، سیستان و بلوچستان، کاشان، شیراز، ایلام، تبریز، قزوین و لاهیجان قرار گرفته و موفق به اخذ مجوز از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  ISC)) گردیده است و در حال حاضر به پشتوانه حضور بیش از ۲۵ عضو هیأت علمی از سرآمدان فرهنگ و پژوهش برای تحقق اهداف آرمانی خود در مورخ ۲۴ آذر  ۱۴۰۰ و به مناسبت هفته پژوهش برگزار می‌شود.

نتیجه این همت و تلاش علمی در قالب کتاب ارائه می‌شود

دکتر مهران هوشیار از تاریخ اعلام فراخوان همایش تا دریافت مقالات صحبت به میان آورد و خاطرنشان کرد:

۲۵ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ فراخوان همایش ملی آینده پژوهی اعلام شد و در تاریخ ۳۱ تیر ماه ۴۳ چکیده و خلاصه مقاله از طریق سایت همایش دریافت و پس از دو مرحله داوری، ۱۴ عنوان مقاله حاصل فعالیت و پژوهش علمی ۲۲ نفر به صورت فردی و گروهی، موفق به جلب نظر نهایی داوران متناسب با محورهای مورد نظر همایش شد. هم‌زمان و بر اساس نظر هیأت علمی و شورای سیاستگذاری همایش برای نگارش مقاله‌های تخصصی و متون علمی معتبر با تعدادی از اندیشمندان و فعالان حوزه‌های آینده پژوهی  و آموزش عالی پایدار گفتگو به عمل آمده و نتیجه این دعوت نگارش ۹ مقاله تخصصی با موضوعات متنوع و ارزنده شد.

 نتیجه همت و تلاش علمی به زودی در قالب کتاب مجموعه مقالات «همایش آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار» در اختیار علاقه‌مندان، مدیران و طراحان نقشه‌ی راه آینده آموزش کشور قرار خواهد گرفت.

جناب آقای نامور مطلق، رییس پژوهشکده فرهنگستان هنر در باب این مسئله که آینده پژوهی را در ایران تبدیل به گفتمان کنیم، بیان داشت:

موضوعات  متعددی در باب آینده ذکر می‌شود. آینده زندگی در حال است؛ بدون نگاه به گذشته و حال نمی‌توان آینده را ساخت، ولیکن از مهم‌ترین آن‌ها این است که، آینده‌پژوهی را در ایران تبدیل به گفتمان کنیم و آن را از بُعد مسئله ببینیم. نکته بعد این است که آینده پژوهی وآینده نگری را در حوزه دانش و هنر به باز تعریف برسانیم ولیکن جایز نیست  که کشور ما فقط مصرف و برداشت کند.

انسان یک موجود آینده نگر و فطرتاً کمال جو است.  این نکته پرداختن به آینده در جامعه اسلامی نهادینه است  وطالع بینی و از این قبیل اعمال برای نگاه به آینده یک مبنا است ولی جامعه ما به خود برای عدم نگاه به این مسائل حیاتی ظلم می‌کند، زیرا بدون آینده پژوهی توسعه عملی نخواهد شد و جامعه را منفرد و جدا از بقیه جهان نمی‌شود درنظر گرفت، زیرا یک امر فرهنگی  وجهانی است. آینده پژوهی عنصر قدرت است که باید توسط آن آینده را نوشت، آینده‌ای که با هم‌فکری باید بازنویسی شود .

ذات علم، مسئولیت پذیری است

در بخش دوم برگزاری اختتامیه همایش، سخنرانان مجلس به ارائه مسائلی در راستای مسئله آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار پرداختند .

دکتر محمدحسن مقدم در باب آینده پژوهی، دکتر غلامرضا ذاکر صالحی در باب توسعه و آموزش پایدار، دکتر اکبر گلدسته در باب آینده آموزش عالی و دکتر غلامرضا اسلامی در باب زیست مطلوب در دنیای الکترونیک، صحبت کردند.

در بخشی از این سخنرانی‌ها دکتر محمد حسین مقدم به بحث پذیرفتن واقعیت ها اشاره و بیان کرد که تماشای واقعیت مهم‌ترین رکن معرفت شناسی است که از تمام ابعاد می‌تواند آینده را برای ما پیش فرض کند و براساس تنظیم استراتژی، فکر نوینی تنظیم و واقعیت‌ها را با پوست و روح خود لمس کنیم . زمانی که واقعیت‌ها شناخته نشود دچار بحران خواهیم شد. واقعیت‌‌های امروزی ساده نیست و ابعاد مختلف وبین رشته‌ای دارد.

وی افزود: ذات علم مسئولیت پذیری است؛ چه در  کشورهای توسعه  یافته و درحال توسعه دانشگاه مظهر راستی، دقت، عدم سوء رفتارها و منبع حفظ عدالت است. مسئولیت پذیری اجتماعی دانشگاه‌ها اولویت جهانی است. استاندارهای جهانی دانشگاه‌ها مشتری‌مداری، حکمرانی، جایگاه حقوق بشر، توجه به اثر بخشی اجتماعی و شیوه  منصفانه کسب وکار است؛ ماهیت آینده پژوهی از آن هنر است و هنر می‌تواند بحران‌ها را به چالش بکشد و نقش هنر در روابط با دیگر کشورها تأثیر‌گذارتر از دیپلماسی است.

دکتر صالحی از دیگر سخنرانان این مجلس در صدیق صحبت‌های دکتر مقدم  و سرنوشت آموزش عالی هنر یاد آور شد:

روزهای نوظهور در آموزش عالی ایران و سرنوشت آموزش عالی هنر بحث اصلی من است و روند شکل‌گیری  الگوهای جدید دانشگاه‌های کارآفرین یعنی دانشگاه‌های نسل سوم از نکات ضروری است. در روند دوم و غیر سنتی، دانشگاه پایدار و تأمل بخش است و باید فهم درست از آن‌ها کسب کنیم  والبته که فهم ما از دانشگاه کارآفرین یک فهم ناقص وعقب مانده درکشور است.

در سبک سنتی مهارت‌های یکسان، سازمان سلسله مراتبی، مسئولیت اجتماعی کمتر، بازاندیشی کمتر، کنترل کیفیت و اثربخشی کم است؛ ولیکن در سبک دوم و دانشگاه‌های غیر سنتی، کاملاً قضایا متفاوت است. در سبک دوم به عنوان مثال فرآیند یادگیری دوسویه، تعاملات هوش جمعی در فضای مجازی، کسب دانش خودآموز و مسائلی ازاین قبیل قرار دارد.

بخش سوم و آخر اختتامیه همایش با ارائه مقالات برگزیده همراه بود و دکتر سمیه رمضان ماهی به ارائه مقاله تحت عنوان «تحلیل کیفی آموزش آنلاین گرافیک در پاندومی کرونا با رویکرد آینده پژوهی»، دکتر علیرضا حفیظی «چالش‌ها و فرصت‌های دانشگاه‌های کارافرین با رویکرد فرهنگی»، استاد فرزاد معافی «تاثیر موج سوم علم بر آموزش، پژوهش و تربیت نیاز محور»، خانم مرجان محمدی «بررسی شاخص‌های مؤثر بر آموزش نوین معماری در دانشگاه‌های نسل سوم» و خانم ساغر کریمی «آینده پژوهی هنجاری در آموزش عالی صنایع دستی با ایده توسعه پایدار» پرداختند.

فرزاد معافی به توضیح مقاله پرداخت و اذعان داشت که دو ویژگی آزادی عمل و استقلال دانشگاه‌ها ضروری و لازم است تا بتوان به دانشگاه نسل سوم تبدیل شد. نخبگان باید بتوانند آزادانه دیدگاه‌های خود را بیان کنند و مانعی بر سر راه آن‌ها نباشد.

ساغر کریمی در بخشی از ارائه مقاله خود به این مسئله که دغدغه شرایط صنایع دستی را دارد افزود: مؤلفه‌های جدید در توسعه پایدار ضبط و ثبت شد که در صنایع دستی به آن رسیده‌ایم، این بخش استعداد و ظرفیت‌های ذاتی رشته صنایع دستی را برای ورود به برقراری الگوی آموزش برای توسعه پایدار است که  آینده پژوهی پنجره‌ای در آموزش عالی و توسعه پایدار است. هدف ما شناخت زمینه‌های مؤثر در بازنگری برنامه‌ریزی رشته صنایع دستی است. قطعاً تغییرات اعلام شده ولی سر فصل‌ها همان است. تربیت دانشجویان باید منطبق با رشته‌های نو، بهبود و ارتقا آموزش عالی و رویکرد پایداری باشد.

توسعه پایدار در تقابل با توسعه قبلی ایجاد شد که منجر به تخریب زمین و از بین رفتن فرهنگ‌ها و قومیت‌ها بود. در مقابل این توسعه تحرکاتی انجام گرفت که اولین تعریف آن در اجلاس سیاره زمین اینگونه مطرح شد که توسعه‌ای که نیازهای مطرح جهان را تأمین می‌کند بدون آنکه توانایی‌های نسل آتی را دگرگون و به مخاطره افکند و آینده مطلوب، تربیت نسلی است که از قلمرو اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی و غیره صیانت کرده و مانع تخریب آن شود .

در بخش آخر آیین اختتامیه «همایش آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار»، دکتر حاکم قاسمی ارائه‌ای از جمع بندی این همایش را داشت و دکتر مهران هوشیار دبیر علمی همایش، متن بیانیه نخستین «همایش ملی آینده پژوهی، اموزش عالی و توسعه پایدار» دانشگاه سوره را قرائت کرد .

حاکم قاسمی در جمع بندی اختتامیه اذعان داشت:

آینده پژوهی، آموزش عالی وتوسعه پایدار از کلید واژه‌های  اساسی بحث هستند. در این میان دانشگاه‌ها زیر مجموعه نظام عالی کشور هستند و در چارچوب ساختاری مشخص شده فعالیت می‌کنند. آینده پژوهی در واقع آینده‌ی این نظام آموزش عالی هستند و وضع مطلوب را ترسیم می‌کند‌.

آموزش عالی در ذات قائل به حوزه های مختلف است و تمامی مباحث مطرح شده مرجع بررسی و متمرکز بر آینده پژوهی است، ولیکن آموزش عالی متکثر است و درهمه رشته‌ها مرجع داده می‌شود. آینده پژوهی به هرشکل باید اجرایی و عملیاتی در رشته‌های مختلف شود، در غیر این صورت بیان آن بی‌فایده است و مسئله اعمال و عمل بحث مهمی است و خواهد بود. نیاز است تا ارتباط بین رشته‌های مختلف برقرار شود و باید به یک معنا تقویت فرارشته‌ای ایجاد شود.

لذا پیوندی که بین رشته‌های مختلف برقرار شود یکی از الزامات است. یک بخش آینده پژوهی بُعد دیگر پژوهش درباره آینده است و بعد دیگر آینده سازی است؛ یعنی بعد نظری احتمالات ممکن آینده را مطالعه کنیم و گام بعدی ساخت آینده و ترسیم است. این ارتباط بین بخش‌های مختلف در کلام ساده است ولی در عمل مشکلات ساختاری و دیدگاهی و رقابت مطرح است و درست آن است که همه بخش‌های درگیر باید باهم پیوند برقرار کنند.

آموزش عالی به نحوی آینده پژوهی و سواد آینده را تعریف و ترسیم کند و به این نیاز پاسخ داده شود و به امید اتفاق یک آینده مطلوب خواهیم ایستاد .

وظیفه تمامی کنشگران، مورد توجه قرار دادن فردایی بهتر است

در آخر نیز دبیر علمی همایش به قرائت بیانیه همایش آینده پژوهی پرداخت در قسمتی از این بیانیه بیان شد:

دانشگاه سوره به عنوان نهادی هدفمند، آموزشی و پژوهشی بر خود می‌بالد که همگام با گام دوم انقلاب در آغاز چهارمین دهه زیست فرهنگی خود، رسالت اصلی و تلاش جهت ارتقا و بالندگی استادان و دانش آموختگانش را در تعامل با پیشرفت‌های علمی و فناوری روز جهان می‌داند؛ اگرچه در این راه خطیر پشتوانه‌های فرهنگی و ارزش‌های والای انسانی و همچنین پایبندی به آموزه های مذهبی و آرمان‌های معنوی را نیز فراموش نکرده است.

این ضرورت هماهنگی و یکسان سازی، هدفی است که در اسناد بالادستی نظام و شیوه‌نامه های صادره از وزارت علوم و تحقیقات و فناوری به تمامی مراکز آموزشی و دانشگاهی کشور ابلاغ شده است. در متنی که به همین منظور در تاریخ ۱۴/۱۰/۱۳۹۹ از سوی وزارت علوم  خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی منتشر شده چنین آمده است:

وظیفه تمامی کنشگران عرصه علم و دانش است که دغدغه فردای بهتر را در مقیاس‌های فردی و نهادی مورد توجه قرار دهند و برنامه‌های خود را نه تنها محدود به زمان حال، بلکه معطوف به آینده و فردای پیشرو کنند. در این راستا طراحی، تصویب و برگزاری همایش آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار نشان از اعتقاد و راه دشواری  است که پیش رو داریم. اگرچه می‌دانیم در این راه تنها نیستیم و مشارکت فعال و صمیمانه بسیاری از نهادهای آموزشی، فرهنگی و پژوهشی را داریم.

دکتر هوشیار با اعلام تأسیس دبیرخانه دائمی همایش در دانشگاه سوره فراخوان دومین همایش خود را در سال ۱۴۰۲ خورشیدی با محور قرار دادن محورهای زیر اعلام کرد:

بهره‌گیری از تمامی توان علمی و پژوهشی و شناسایی بحران‌های روز، ضرورت استفاده از پشتوانه‌های فرهنگی‌، تقویت دانش روز و توان کارافرینی جوانان و توجه به گفتمان‌های بین المللی از جمله محورهای دومین همایش آینده پژوهی است.

در نهایت شایسته است تا با محور قرار دادن مفهوم آموزش پایدار و آینده پژوهی و شکل گیری دبیرخانه دائمی با هدف رصد آینده و پیش بینی راه‌های موجه علمی و راهبردی با نیازها و دگرگونی‌های آن در چارچوب وظایف موفق عمل کرده و رفتاری نوید بخش از خود نشان دهد.